Είναι αλήθεια ότι η τεχνολογική έκρηξη και η είσοδος της μέσα στο σπίτι του κάθε πολίτη συνοδεύτηκε και από την δωρεάν αντιγραφή πλήθους πνευματικών αγαθών. Μουσική, software, ταινίες, βιβλία κ.ά διακινούνται και αντιγράφονται δωρεάν μέσω ανταλλαγής από χρήστες του διαδικτύου. Αυτή η συνήθεια είναι γνωστή με τον όρο «πειρατεία».
Όλο το θόρυβο για την πάταξη της πειρατείας κάνουν οι εταιρείες που « χάνουν τα νόμιμα υπερκέρδη τους». Παρόλα αυτά σαν κύριο επιχείρημα παρουσιάζεται ότι συνέπεια της πειρατείας είναι η αποδυνάμωση της πολιτιστικής παραγωγής, καθώς οι δημιουργοί στερούνται τη νόμιμη αμοιβή τους.
Το ζήτημα της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι τεράστιο και πολύ ευαίσθητο. Θα παραθέσω κι εγώ λίγες σκέψεις για το δημιουργό και λίγες σκέψεις για τον έμπορο της δημιουργίας του.
Επί σειρά ετών οι εταιρίες θεάματος θησαυρίζουν πουλώντας τα πνευματικά αγαθά πανάκριβα, ενώ την ίδια ώρα αποδίδουν μονοψήφια ποσοστά στους δημιουργούς. Έτσι το πολιτιστικό προϊόν γίνεται ανέφικτο να έρθει σε επαφή με τον πολύ κόσμο. Άρα αυτοί που θίγονται περισσότερο είναι οι εταιρίες που βάζουν τους δημιουργούς να φωνάζουν. (Είναι από τις λίγες φορές που βλέπεις εταιρίες να κλαίνε για τα δικαιώματα των εργαζομένων τους και εργαζόμενους να υποστηρίζουν τα δικαιώματα των εργοδοτών τους) Την ίδια ώρα οι ίδιες εταιρίες πουλούν και μηχανήματα αντιγραφής. Κατά έναν περίεργο τρόπο τα μηχανήματα αυτά πωλούνται νόμιμα, η χρήση τους είναι νόμιμη, το αποτέλεσμα της χρήσης τους παράνομο. Δεν έπεσε στην αντίληψή μου ποτέ (μπορεί και να έγινε) κάποια δικαστική διαμάχη για να σταματήσει η πώληση τέτοιων συσκευών.
Στην αρχαιότητα οι φιλόσοφοι κάθονταν στην αγορά και ο καθένας μπορούσε να πάει και να τους ακούσει. Κανένας απ’ τους παραγωγούς πνεύματος δεν είχε στο μυαλό του να πλουτίσει απ’ αυτό. Ήξεραν όλοι ότι στο πνεύμα δεν υπάρχουν παρθενογενέσεις. Ένα προϊόν πνεύματος δεν ανήκει μόνο σ’αυτόν που το κάνει δημόσιο, ανήκει σ’ όλους αυτούς που αποτέλεσαν δάνεια για να το δημιουργήσει (προηγούμενους δημιουργούς, μέντορες κλπ.) και κυρίως ένα πνευματικό προϊόν παίρνει αξία όταν μοιράζεται με τον κόσμο.
Από την εποχή του Διαφωτισμού ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός στηρίχτηκε σ’ αυτό που λέμε ελεύθερη διακίνηση ιδεών. Όχι φυσικά ότι δεν πωλούνταν βιβλία, δίσκοι κλπ., αλλά υπήρχε και μία υπόγεια συμφωνία ελεύθερης διακίνησης του πνευματικού πλούτου. Έτσι μέσα από την εκπαίδευση ή μέσα από τις δημόσιες βιβλιοθήκες τα πνευματικά έργα μπορούσαν να γίνουν κτήμα οποιουδήποτε.
Σήμερα οι εταιρίες με πρόσχημα την «πειρατεία» προσπαθούν να ποινικοποιήσουν πρακτικές που χρόνια εφαρμόζονταν και ήταν προς όφελος όλων. Π.χ ο αγοραστής ενός προϊόντος είχε το δικαίωμα να δανείσει το προϊόν ή να το ανταλλάξει. Σήμερα κάτι ανάλογο πάει να ποινικοποιηθεί κυρίως μέσα από τη δαιμονοποίηση της ανταλλαγής αρχείων.
Εδώ πρέπει να τονίσω κάτι για να μην παρεξηγηθώ. Φυσικά και είναι πειρατεία η αναπαραγωγή ενός έργου που έχει βγει προς πώληση και η εκμετάλλευσή του, για τη δημιουργία κέρδους. Άλλωστε οι διακινητές πλαστών προϊόντων σαν στόχο τους έχουν εξίσου το κέρδος πουλώντας προς όφελος τους πνευματικά προϊόντα άλλων.
Όμως από την άλλη υπερβολές του τύπου θα χαθεί η μουσική δημιουργία ή γραφικότητες να θεωρείται παράνομος ο μαγαζάτορας που ακούει στο μαγαζί του τραγούδια από το ραδιόφωνο νομίζω ότι ξεπερνούν τη λογική.
Πάμε τώρα στα οικονομικά μεγέθη. Οι εταιρείες αλλά και πολλοί δημιουργοί υπολογίζουν τα διαφυγόντα κέρδη με βάση μια εκτίμηση για τα πλαστά που έχουν διακινηθεί είτε μέσω παράνομων πωλήσεων είτε μέσω ερασιτεχνικών αντιγραφών και ανταλλαγών. Είναι όμως έτσι; Θα αγόραζαν όλοι αυτοί τα νόμιμα προϊόντα. Θα είχαν πουληθεί τόσοι υπολογιστές αν δεν υπήρχαν τα αντίγραφα των λογισμικών ή μήπως τόσες συσκευές ανάγνωσης CD. Μήπως ακόμα και η διάχυση της τεχνολογίας ή και η αναγνωρισιμότητα κάποιων καινούριων καλλιτεχνών οφείλεται στην «πειρατεία»
Νομίζω ότι πρέπει να αρχίσει και στη χώρα μας ένας μεγάλος διάλογος γύρω από τα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Ένας διάλογος όμως που δε θα περιλαμβάνει μόνο νομικούς και οικονομικούς όρους αλλά θα έχει σαν βασική προϋπόθεση την εξασφάλιση και τη διευκόλυνση της δυνατότητας πρόσβασης στα πνευματικά αγαθά των μη εχόντων και κατεχόντων.
Όλο το θόρυβο για την πάταξη της πειρατείας κάνουν οι εταιρείες που « χάνουν τα νόμιμα υπερκέρδη τους». Παρόλα αυτά σαν κύριο επιχείρημα παρουσιάζεται ότι συνέπεια της πειρατείας είναι η αποδυνάμωση της πολιτιστικής παραγωγής, καθώς οι δημιουργοί στερούνται τη νόμιμη αμοιβή τους.
Το ζήτημα της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι τεράστιο και πολύ ευαίσθητο. Θα παραθέσω κι εγώ λίγες σκέψεις για το δημιουργό και λίγες σκέψεις για τον έμπορο της δημιουργίας του.
Επί σειρά ετών οι εταιρίες θεάματος θησαυρίζουν πουλώντας τα πνευματικά αγαθά πανάκριβα, ενώ την ίδια ώρα αποδίδουν μονοψήφια ποσοστά στους δημιουργούς. Έτσι το πολιτιστικό προϊόν γίνεται ανέφικτο να έρθει σε επαφή με τον πολύ κόσμο. Άρα αυτοί που θίγονται περισσότερο είναι οι εταιρίες που βάζουν τους δημιουργούς να φωνάζουν. (Είναι από τις λίγες φορές που βλέπεις εταιρίες να κλαίνε για τα δικαιώματα των εργαζομένων τους και εργαζόμενους να υποστηρίζουν τα δικαιώματα των εργοδοτών τους) Την ίδια ώρα οι ίδιες εταιρίες πουλούν και μηχανήματα αντιγραφής. Κατά έναν περίεργο τρόπο τα μηχανήματα αυτά πωλούνται νόμιμα, η χρήση τους είναι νόμιμη, το αποτέλεσμα της χρήσης τους παράνομο. Δεν έπεσε στην αντίληψή μου ποτέ (μπορεί και να έγινε) κάποια δικαστική διαμάχη για να σταματήσει η πώληση τέτοιων συσκευών.
Στην αρχαιότητα οι φιλόσοφοι κάθονταν στην αγορά και ο καθένας μπορούσε να πάει και να τους ακούσει. Κανένας απ’ τους παραγωγούς πνεύματος δεν είχε στο μυαλό του να πλουτίσει απ’ αυτό. Ήξεραν όλοι ότι στο πνεύμα δεν υπάρχουν παρθενογενέσεις. Ένα προϊόν πνεύματος δεν ανήκει μόνο σ’αυτόν που το κάνει δημόσιο, ανήκει σ’ όλους αυτούς που αποτέλεσαν δάνεια για να το δημιουργήσει (προηγούμενους δημιουργούς, μέντορες κλπ.) και κυρίως ένα πνευματικό προϊόν παίρνει αξία όταν μοιράζεται με τον κόσμο.
Από την εποχή του Διαφωτισμού ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός στηρίχτηκε σ’ αυτό που λέμε ελεύθερη διακίνηση ιδεών. Όχι φυσικά ότι δεν πωλούνταν βιβλία, δίσκοι κλπ., αλλά υπήρχε και μία υπόγεια συμφωνία ελεύθερης διακίνησης του πνευματικού πλούτου. Έτσι μέσα από την εκπαίδευση ή μέσα από τις δημόσιες βιβλιοθήκες τα πνευματικά έργα μπορούσαν να γίνουν κτήμα οποιουδήποτε.
Σήμερα οι εταιρίες με πρόσχημα την «πειρατεία» προσπαθούν να ποινικοποιήσουν πρακτικές που χρόνια εφαρμόζονταν και ήταν προς όφελος όλων. Π.χ ο αγοραστής ενός προϊόντος είχε το δικαίωμα να δανείσει το προϊόν ή να το ανταλλάξει. Σήμερα κάτι ανάλογο πάει να ποινικοποιηθεί κυρίως μέσα από τη δαιμονοποίηση της ανταλλαγής αρχείων.
Εδώ πρέπει να τονίσω κάτι για να μην παρεξηγηθώ. Φυσικά και είναι πειρατεία η αναπαραγωγή ενός έργου που έχει βγει προς πώληση και η εκμετάλλευσή του, για τη δημιουργία κέρδους. Άλλωστε οι διακινητές πλαστών προϊόντων σαν στόχο τους έχουν εξίσου το κέρδος πουλώντας προς όφελος τους πνευματικά προϊόντα άλλων.
Όμως από την άλλη υπερβολές του τύπου θα χαθεί η μουσική δημιουργία ή γραφικότητες να θεωρείται παράνομος ο μαγαζάτορας που ακούει στο μαγαζί του τραγούδια από το ραδιόφωνο νομίζω ότι ξεπερνούν τη λογική.
Πάμε τώρα στα οικονομικά μεγέθη. Οι εταιρείες αλλά και πολλοί δημιουργοί υπολογίζουν τα διαφυγόντα κέρδη με βάση μια εκτίμηση για τα πλαστά που έχουν διακινηθεί είτε μέσω παράνομων πωλήσεων είτε μέσω ερασιτεχνικών αντιγραφών και ανταλλαγών. Είναι όμως έτσι; Θα αγόραζαν όλοι αυτοί τα νόμιμα προϊόντα. Θα είχαν πουληθεί τόσοι υπολογιστές αν δεν υπήρχαν τα αντίγραφα των λογισμικών ή μήπως τόσες συσκευές ανάγνωσης CD. Μήπως ακόμα και η διάχυση της τεχνολογίας ή και η αναγνωρισιμότητα κάποιων καινούριων καλλιτεχνών οφείλεται στην «πειρατεία»
Νομίζω ότι πρέπει να αρχίσει και στη χώρα μας ένας μεγάλος διάλογος γύρω από τα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Ένας διάλογος όμως που δε θα περιλαμβάνει μόνο νομικούς και οικονομικούς όρους αλλά θα έχει σαν βασική προϋπόθεση την εξασφάλιση και τη διευκόλυνση της δυνατότητας πρόσβασης στα πνευματικά αγαθά των μη εχόντων και κατεχόντων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου